На ўрачыстым сходзе з нагоды Дня Перамогі ў Палацы Рэспублікі Прэзідэнт Беларусі Аляксандр Лукашэнка ўзнагародзіў дзевяць населеных пунктаў вымпеламі “За мужнасць і стойкасць у гады Вялікай Айчыннай вайны”.

Узнагароды разам з іншымі беларускімі гарадамі быў удастоены горад Дзятлава. Прэзідэнт уручыў адпаведную ганаровую грамату і вымпел старшыні Дзятлаўскага райвыканкама Андрэю Садоўскаму.

Андрэй Уладзіміравіч падзяліўся сваімі ўражаннямі з гэтай нагоды:

– Сёння Дзятлаўшчына – у цэнтры ўвагі ўсёй беларускай грамадскасці, вельмі радасна і ганарова быць удзельнікам гэтай гістарычнай падзеі. З адчуваннем адказнасці за наш раён і прыемнага хвалявання атрымліваў высокую дзяржаўную ўзнагароду, якую нам уручыў Прэзідэнт Рэспублікі Беларусь Аляксандр Лукашэнка.

Населеныя пункты, узнагароджаныя вымпеламі, з’яўляюцца дастойным прыкладам баявога і працоўнага подзвігу, усенароднага супраціўлення, праяўленых у гады Вялікай Айчыннай вайны. Для нас вялікі гонар, што сёлета горад Дзятлава быў адзначаны гэтай узнагародай.

Дзятлаўская зямля гераічная і шматпакутная, палітая крывёю тысяч яе жыхароў, герояў-партызан і чырвонаармейцаў, якія абаранілі мір цаной уласнага жыцця. У гады вайны Дзятлаўскі раён стаў месцам не толькі подзвігу, але і страшных трагедый, звязаных з генацыдам мясцовага насельніцтва. На яго тэрыторыі размешчаны 67 воінскіх пахаванняў, у тым ліку 13 брацкіх магіл.

У Дзятлаве ў лютым 1942 года было створана яўрэйскае гета, у якім за перыяд з лютага да жніўня 1942 года знішчана больш за 5 тысяч мясцовых жыхароў.

Ахвярамі генацыду мірнага насельніцтва сталі вёскі Вялікая Воля, Малая Воля, Дубраўка, Дубароўшчына, Трахімавічы, Пушча Ліпічанская, Гарадкі, якія поўнасцю або часткова былі спалены разам з людзьмі. Аб страшнай трагедыі, якая напаткала вязняў Дзятлаўскай турмы ў ліпені 1944 года, раскажа помнік ва ўрочышчы “Цагельня”, дзе перад самым вызваленнем раёна больш за 300 чалавек былі расстраляны і спалены нацыстамі і іх прыслужнікамі. За гады вайны ў нашым раёне загінулі, былі закатаваны, спалены жывымі больш за 17 тысяч мясцовых жыхароў.

На Дзятлаўшчыне ў гады Вялікай Айчыннай вайны шырока разгарнуўся партызанскі рух. Першы атрад, які насіў імя “Арлянскі” (пазней перайменаваны ў “Барацьба”), быў створаны чырвонаармейцамі, якія трапілі ў акружэнне, у маі 1942 года, а ўжо восенню таго ж года дзейнічалі тры атрады, якія ў снежні аб’ядналіся ў Ленінскую партызанскую брыгаду (“Перамога”, “Барацьба”, імя К. Варашылава), камандзіру якой Фёдару Сінічкіну прысвоена званне Героя Савецкага Саюза. Брыгада дзейнічала ў Дзятлаўскім і суседніх раёнах. Яна злучылася з часцямі Чырвонай арміі 15 ліпеня 1944 года ў саставе 4 атрадаў агульнай колькасцю 1184 партызаны.

Пры Ленінскай партызанскай брыгадзе ў лясах Ліпічанскай пушчы функцыянаваў лясны шпіталь, які выратаваў цаной свайго жыцця сувязны брыгады, мясцовы жыхар Іосіф Філідовіч, паўтарыўшы подзвіг рускага героя Івана Сусаніна, – завёў атрад СС з 300 чалавек, які ажыццяўляў карную экспедыцыю “Гамбург”, у балоты Ліпічанскай пушчы. Шпіталь у балотах Ліпічанскай пушчы дзейнічаў да самага вызвалення раёна ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў. У ім было выратавана каля 500 партызан з розных фарміраванняў.

Доўгачаканае вызваленне Дзятлаўшчыны прыйшло ў ліпені 1944 года. Пасля трох з лішнім гадоў страху, смерцяў, бяссонных начэй, холаду і голаду на тэрыторыю раёна ўступілі войскі Чырвонай арміі. Яны вызвалялі яго разам з партызанамі Ленінскай брыгады. Тыя, хто загінуў у ліпені 1944 года, знайшлі вечны спакой у брацкай магіле ў гарадскім парку. Там жа пахаваны Героі Савецкага Саюза Ян Фогель і Павел Пятроў, яны вызвалялі горад Дзятлава ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў.

На тэрыторыі раёна размешчана 98 помнікаў, якія нагадваюць дзятлаўчанам і гасцям аб тых далёкіх, але незабыўных гадах. Памяць народная не згасне ніколі. Ад продкаў, якія цаной свайго жыцця абаранілі родную зямлю ад фашысцкай навалы, мы атрымалі наказ – берагчы мір на зямлі і жыць у стваральнай працы – які мы павінны свята выконваць.

Наталля АВЯРЧУК

Па матэрыялах газеты "Перамога"